CleVR is ontstaan uit een eerdere onderzoekssamenwerking tussen de TU Delft (Interactive
Intelligence Group) en de UvA (Klinische Psychologie). In directe co-creatie met onderzoekers van
diverse Nederlandse universiteiten, GGZ-instellingen, kinder- en jeugdpsychiatrie, forensische
psychiatrie en overheidsinstellingen ontwerpt CleVR dynamische interactieve virtuele sociale
werelden ten behoeve van effectieve gedragsverandering, bekend onder de naam Virtual Reality
Exposure Therapy (VRET).
CleVR is actief op het kruispunt van psychologie en techniek; daar ligt onze focus. Dankzij onze
uitgebreide kennis en ervaring op beide gebieden zijn wij in staat om diverse uitdagingen binnen de
huidige behandelpraktijk goed om te zetten naar oplossingen in Virtual Reality, waarbij de focus ligt
op het realiseren van effectievere interventies en kostenbesparing door een efficiëntere aanpak.
De door CleVR ontwikkelde virtuele omgevingen zijn niet alleen interactief, deze zijn ook dynamisch.
Dit betekent dat het gedrag van de deelnemer bepaalt welke gebeurtenissen er binnen een virtuele
wereld zullen plaatsvinden. Zo activeert ‘correct gedrag’ van een deelnemer andere reacties binnen
de virtuele wereld dan ‘incorrect gedrag’. Binnen onze virtuele werelden is dan ook niets ‘gescript’,
niets ligt dus vast. Dit in tegenstelling tot games.
CleVR heeft zich ontwikkeld tot marktleider op het gebied van evidence-based Virtual Reality- toepassingen voor het effectief behandelen van psychische stoornissen in Nederland. Dit succes is te danken aan de nauwe samenwerking tussen CleVR en de eerder genoemde branchepartners..
De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) heeft de innovatieve zorgprestatie aanvraag ‘Virtual Reality
cognitieve gedragstherapie’ (VR-CGT) gehonoreerd, dit in het kader van de beleidsregel ‘Innovatie
voor kleinschalige experimenten’ (BR/REG-17163).
Het registratienummer van
dit experiment is EI-379 onder prestatiebeschrijvingsbeschikking 7200-1900-18-02. De aanvraag
richting de NZa werd, in samenwerking met CleVR, ingediend door de Zorgverzekeraar DSW samen
met GGZ Delfland.
Vektis heeft VR-CGT zorgprestatiecodes toegekend voor zowel de Specialistische GGZ als de Basis
GGZ
- prestatiecodelijst 050 code 270024 (Specialistische GGZ)
- prestatiecodelijst 063 code 40033 onder tabblad 'innovatie' (Basis GGZ)
Op basis van de door de NZa gehonoreerde zorgprestatie is het mogelijk een VR opslag te declareren
naast de bestaande (reguliere) dbc die gebruikt bij de inzet van CGT. Deze opslag komt tegemoet aan
de aanloop- en doorlopende investeringen die gemaakt worden voor de aanschaf en onderhoud van
de hardware, de software en scholing.
Instellingen dienen bij zorgverzekeraars een offerte (incl. NZa aanvraag en beschikking) in met het
verzoek of zij de zorgprestatie mogen leveren op basis van de prestatiebeschrijvingsbeschikking.
Een zorgverzekeraar geeft door middel van een aansluitbrief aan de instelling te kennen dat deze zich
conformeert aan de inhoud, zoals weergegeven in de NZa aanvraag.
De instelling kan dan gebruik maken van de mogelijkheid die de zorgprestatie biedt. Door middel van
een volgovereenkomst stelt een instelling de NZa op de hoogte dat deze onderdeel wenst uit te
maken van de experimentovereenkomst, zoals beschreven in de NZA aanvraag.
De opslag betreft expliciet de inzet van gevalideerde dynamische interactieve Virtual Reality i.c.m.
Cognitieve Gedragstherapie. De door de NZa gehonoreerde zorgprestatie is niet van toepassing bij
alle interventies waarbij gebruik gemaakt wordt van Virtual Reality. Zo zijn bijvoorbeeld Exposure
Therapy met 360 graden video’s expliciet uitgesloten.
1. Psychotische stoornis (doorgemaakte psychose, angst en paranoïde als restklachten).
2. Sociale angststoornis
3. Paniekstoornis (met én zonder agorafobie)
4. Gegeneraliseerde angststoornis
5. Depressieve stoornis met angstige stemming
6. Autisme
7. Angstklachten in het kader van een persoonlijkheidsstoornis
8. Het is eventueel mogelijk om andere stoornissen toe te voegen op aanvraag bij de zorgverzekeraar
Onlangs zijn er, in co-creatie met diverse onderzoekers, nieuwe dynamische interactieve virtuele
omgevingen ontwikkeld. Nieuw zijn de 'huiskameromgeving' en de schoolomgeving'. O.a. de
'openbaar vervoeromgeving' is volledig vernieuwd en wordt op dit moment ingezet voor het
behandelen van diverse stoornissen in een sociale context d.m.v. exposure therapie. Eerder was het
alleen mogelijk om één op één gesprekken met virtuele karakters aan te gaan. Nu is het ook mogelijk
om groepsconversaties aan te gaan. Software die gebruikt kan worden bij de behandeling van
persoonlijkheidsstoornissen, waarbij het toepassen van 'perspectiefwissel' een deel van de
behandeling betreft, wordt ontwikkeld en komt in de 2 e helft van 2019 beschikbaar.
Het innovatieve karakter van VR-CGT is dat een nieuwe, moderne technologie wordt ingezet om de
exposure component van CGT te verbeteren. De exposure kan onder begeleiding van de psycholoog
in de veiligheid en privacy van de spreekkamer plaatsvinden, zonder dat de patiënt hiervoor de deur
uit hoeft. De techniek van de software maakt het mogelijk om de situatie helemaal op maat voor de
patiënt aan te bieden en waar nodig aan te passen. De behandelaar ziet wat de patiënt bij de
exposure ziet en kan het aantal virtuele karakters direct beïnvloeden, evenals de weergegeven
emoties en gedragingen.
Dankzij de mogelijkheid om patiënten maatwerkscenario’s aan te bieden en de behandelaar de
mogelijkheid te bieden deze real-time te controleren, is het de verwachting dat de kwaliteit en
effectiviteit van de behandeling daarmee positief wordt beïnvloed. Dit laatste is al aangetoond
binnen de Randomized Controlled Trial (RCT) met de titel: 'The effect of Virtual Reality Exposure
Therapy on social participation in people with psychotic disorder (VRET-P)
Verder worden de VR producten o.a. gebruikt bij diverse trainingen (met name agressie, regulatie en
psychopathologie) voor cliënten en professionals binnen de GGZ en forensische sector, waaronder de
RCT VRAPT (Virtual Reality Agression Prevention Therapy)
Naast een nieuw softwareplatform, waarin de laatste technische ontwikkelingen op het gebied van
dynamisch interactieve Virtual Reality zijn verwerkt, heeft CleVR een volledig nieuw
bedieningspaneel ontwikkeld. Dit bedieningspaneel wordt, evenals het softwareplatform, regelmatig
vernieuwd, o.a. op basis van de ontvangen feedback van onderzoekers en gebruikers. Zo is het
nieuwe bedieningspaneel geschikt gemaakt voor mobiele apparaten zoals tablets.
De aangebrachte vernieuwingen dragen er toe bij dat het bedieningspaneel gebruiksvriendelijk van
opzet is. Het biedt onderzoekers en behandelaren de mogelijkheid om het VR-systeem op een
intuïtieve wijze te bedienen, zodat deze zich volledig kunnen concentreren op de interactie met de
cliënt en niet op het bedienen van het VR-systeem.
De behandelaar heeft de mogelijkheid om de stem van de virtuele karakter in te spreken. De stem
wordt door speciale software vervormd zodat de cliënt niet de stem van de behandelaar ervaart. Het
is ook mogelijk om begeleiding en instructies te geven tijdens de VR behandeling, de interactie met
de virtuele karakter wordt dan op dat moment gepauzeerd.
Onze VR-systemen zijn mobiel waardoor behandelingen los van tijd en plaats kunnen plaatsvinden. Het VR-systeem is eenvoudig te (de)monteren. De diverse kabels en bijbehorende ingangen zijn gelabeld. Het VR-systeem wordt in een robuuste rolkoffer geleverd.
De activiteiten van CleVR bestaan uit:
De producten van CleVR bestaan uit het samenstellen van hardware op maat, service & support, training op locatie, het ontwikkelen van software op maat en het aanbieden van softwarelicenties.
De door CleVR samengestelde VR-CGT systemen zijn mobiel en kunnen in 15 minuten worden
opgebouwd dan wel afgebouwd. Het is voor universiteiten en instellingen daardoor mogelijk om
onafhankelijk van tijd en plaats onderzoek dan wel behandelingen uit te voeren. Het
gebruiksvriendelijke VR-systeem is samengesteld uit twee mobiele computers (Touch laptop en
Gaming laptop), VR-bril, microfoon en additionele onderdelen. CleVR levert het VR-systeem in een
robuuste rolkoffer met volledig gelabelde kabels die verwijzen naar bijbehorende gelabelde
ingangen, een handleiding en een gebruikerstraining bij aflevering.
Indien noodzakelijk kan er gedurende kantoortijden contact opgenomen worden met de CleVR
helpdesk. De CleVR helpdesk staat klaar om alle vragen te beantwoorden en eventuele technische
uitdagingen zo spoedig mogelijk op te lossen. De meeste problemen zijn binnen enkele minuten
telefonisch opgelost waardoor de behandelaar snel weer verder kan met de behandeling.
CleVR biedt servicecontracten aan die jaarlijks te verlengen zijn. Het servicecontract biedt gebruikers 24 uren aan service op jaarbasis. Deze service geldt zowel voor onze telefonische helpdesk als service op locatie. Alle via CleVR aangeschafte hardware heeft standaard een garantie van één jaar.
CleVR biedt bij de elke levering van een VR-CGT systeem op locatie standaard een gebruikerstraining aan. Deze training is onmisbaar om vanaf het eerste moment praktisch met een VR-CGT systeem te kunnen behandelen. De duur van de training is minimaal één dagdeel en duurt ongeveer vijf uurtjes. Reeds getrainde behandelaren kunnen daarna intern de vervolgtrainingen aan andere behandelaren verzorgen. Indien gewenst kan CleVR bij vervolgopleidingen een rol spelen. Hier zijn echter wel additionele kosten aan verbonden.
De scholing VR-CGT bij het behandelen van psychotische stoornissen wordt verzorgd door Stichting
Cognitie en Psychose
en het UMCG Universitair Centrum Psychiatrie.
Aanmelden is mogelijk via de website van VRmentalhealth, tabblad ‘trainingen’
Om deze training te kunnen volgen is enige ervaring met cognitieve gedragstherapie nodig.
Experts op het gebied van VR en CGT geven, in samenwerking met de Rinogroep, de masterclass
‘Virtual Reality en CGT - Hoe gebruik je VR bij cognitieve gedragstherapie’?
Doorlopend ontwikkelt CleVR, in co-creatie met onderzoekers en op basis van feedback van onze
gebruikers, nieuwe dynamische interactieve VR-applicaties. Met behulp van een VR-bril maakt de
gebruiker kennis met diverse realistische dynamische interactieve (sociale) werelden. Het zijn deze
werelden die de basis van de VR-CGT behandeling vormen. Samen met de behandelaar gaat de cliënt
‘ontdekken’ onder welke voorwaarden bepaalde gedachten en gedragingen vorm en inhoud krijgen.
Dynamische interactieve Virtual Reality heeft dan ook een sterke invloed op onze hersenen en
beïnvloeden daarmee sterk onze gevoelens en denkpatronen. Uit diverse wetenschappelijke VR-
onderzoeken
is naar voren gekomen dat het gebruik van een VR-bril voor een
hogere betrokkenheid (‘immersiveness’) zorgt dan alleen een interactie met een VR-omgeving op
een beeldscherm (2D).
CleVR heeft veel ervaring opgedaan in het in directe co-creatie met onderzoekers en gebruikers
ontwikkelen van dynamisch interactieve maatwerksoftware. Het is deze software die aan de basis
van diverse wetenschappelijk onderzoeken en validaties ligt. De kracht van CleVR ligt dan ook in het
kunnen leggen van de juiste vertaalslag tussen psychologie en technologie.
De ontwikkelingstrajecten die CleVR met haar partners aangaat zijn iteratief van karakter.
Kenmerkend voor deze werkwijze is dat deze, zowel onze partners als wijzelf, lopende het
ontwikkelproces nieuwe inzichten opdoen. Om die reden vinden er doorlopend aanpassingen plaats.
Dankzij deze werkwijze is er doorlopend ruimte om de kwaliteit verder te verhogen, flexibel te
reageren en ruimte te houden voor ‘trial & error’. Nieuwe items die in de software geïmplementeerd
dienen te worden kunnen op deze wijze eenvoudig worden meengenomen. Deze werkwijze zorgt er
tevens voor dat de communicatie tussen de partners volledig transparant is. CleVR informeert haar
opdrachtgevers op vast overeengekomen intervalmomenten over de voortgang van het
ontwikkelproces, hierbij wordt er vaak gewerkt met de SCRUM methodiek.
De software bevat op dit moment zes verschillende omgevingen waaruit de behandelaar kan kiezen
om de cliënt kennis te laten maken met en te oefenen binnen een bepaald scenario. Er bestaan nu
virtuele omgevingen van een supermarkt, winkelstraat, café/restaurant en kantoor/behandelkamer,
openbaar vervoer, huiselijke omgeving en huis van bewaring (DJI).
CleVR zal, met gebruik van de laatste technische inzichten op het gebied van dynamisch interactieve
Virtual Reality, gedurende 2019 meer virtuele omgevingen aan haar productportfolio toevoegen.
Neem contact op met CleVR voor een offerte op maat. CleVR heeft verder veel ervaring met het formuleren van een ‘businesscases’ als onderdeel van het implementatietraject VR- CGT.
De behandelaar heeft binnen de ‘Social Worlds – Walk Around’ (VRET-P) applicatie de beschikking over diverse dynamische interactieve virtuele werelden. Deze kan daarmee een grote variatie aan alledaagse (sociale) scenario’s als exposure inladen. De behandelaar kan de complexiteit van de scenario’s gecontroleerd gradueel opbouwen dan wel afbouwen en geheel op maat aan de cliënt aanbieden. De virtuele werelden zijn niet alleen interactief van aard, maar ook erg dynamisch. Interactief omdat diverse situaties direct reageren op het gedrag van de cliënt. Dynamisch omdat de behandelaar op ieder moment veranderingen binnen de virtuele omgeving kan introduceren. Hierdoor is elke exposuresessie een sessie op maat, volledig gericht op de werkelijke behoeftes van zowel de cliënt als de behandelaar. In tegenstelling tot reguliere games en het gebruik van Virtual Reality met 360 graden filmmateriaal is binnen de dynamische interactieve virtuele omgevingen van CleVR niets gescript; het is maatwerk!
Een voorbeeld van het dynamische karakter van de ‘Social Worlds – Walk Around’ applicatie is het
opvoeren van de drukte binnen een virtuele wereld door meer virtuele personages toe te voegen.
Verder is het mogelijk binnen de virtuele personages de man/vrouw- verhouding en de etniciteit aan
te passen. Ook kunnen met behulp van de vernieuwde gebruikersinterface realistische uitdrukkingen
en gedragingen van virtuele personages worden aangestuurd.
Zo is het mogelijk om het aankijkgedrag van de omstanders richting de cliënt aan te passen evenals
de emoties waarmee omstanders rondlopen. Dit zowel in het algemeen als voor specifieke (groepen
van) omstanders waarmee de cliënt bepaalde associaties heeft.
Dit alles geeft de behandelaar de mogelijkheid om een VR-CGT sessie op maat aan te bieden. De
behandelaar krijgt daardoor de mogelijkheid om in de privacy en geborgenheid van de
behandelkamer beter inzicht te krijgen onder welke voorwaarden bepaalde gedachten en
gedragingen zich ontwikkelen. De behandelaar kan daarbij meekijken in wat de cliënt ziet en daarbij
voelt. Normaliter is de behandelaar in het dagelijkse leven daar niet bij aanwezig, nu wel. Het stellen
van een betere anamnese behoort hiermee tot de nieuwe mogelijkheden.
Binnen de reguliere CGT-behandelingen krijgt de cliënt vaak huiswerkopdrachten mee en is de
behandelaar tijdens de exposure niet aanwezig. Met behulp van VR-CGT is de behandelaar in staat
om ‘de straat in de behandelkamer te halen’ en samen met de cliënt belastende situaties aan te gaan
en direct bespreekbaar te maken. De therapeut houdt daarbij te allen tijde volledige controle over de
situatie.
Om de implementatie van VRET-P verder te faciliteren is er een speciaal VR-CGT behandelprotocol
ontwikkeld. Neem contact op met CleVR voor aanvullende informatie over de training en het
behandelprotocol.
VR-CGT is een belangrijke aanvulling op bestaande vormen van cognitieve gedragstherapie, waarbij
mensen leren om negatieve gedachten te veranderen en te oefenen met situaties die in de dagelijkse
omgang angst, vormen van agressie dan wel paranoïde gedachten veroorzaken. Zo zijn mensen met
een psychose vaak erg achterdochtig. Zij kunnen oogcontact met een vreemdeling als een bedreiging
ervaren en veronderstellen dat ze het onderwerp zijn van de gesprekken van andere mensen. In
extreme gevallen kunnen zij zelfs denken dat mensen tegen hen samenzweren of hen volgen. Het is
niet eenvoudig om hen over te halen de straat op te gaan om zelf te oefenen.
Door binnen de reguliere CGT behandeling gebruik te maken van dynamisch interactieve VR-CGT
krijgen cliënten de mogelijkheid om geleidelijk binnen verschillende sociale omgevingen te wennen
aan bepaalde situaties.
Het doel is dat de cliënt minder angstig wordt en leert omgaan met zijn/haar gevoelens. Zo zal de
cliënt uiteindelijk niet langer de behoefte voelen om sociale situaties te vermijden. De behandelaar is
direct bij dit proces betrokken, dit in tegenstelling tot huiswerkopdrachten.
CleVR heeft dynamische interactieve Virtual Reality software ontwikkeld die een geheel nieuwe
invulling geeft aan het effectief kunnen uitvoeren van rollenspellen binnen een behandeling en
training.
Ervaring leert dat deelnemers zich met VR beter kunnen inleven in de aangeboden situatie waardoor
ook een meer natuurlijke interactie ontstaat. VR dompelt de cliënt volledig onder in een specifieke
en gesimuleerde situatie.
In tegenstelling tot de huidige situatie, hoeft de cliënt zich niet zelf een (rollenspel)situatie in te
beelden. Dankzij het gebruik van dynamische interactieve Virtual Reality is de deelnemer
onmiddellijk onderdeel van een aangeboden (virtuele) situatie en kan zich daar, zonder afleiding,
samen met de behandelaar op concentreren.
De nieuwste VR-technologie maakt het mogelijk om virtuele personages op een natuurlijke wijze te
laten interacteren met de deelnemer. De cliënt kan op een realistische manier dialogen voeren
zonder dat deze vast zit aan een voorgeprogrammeerd script. De stemvervormingstechnieken van
CleVR, waarbij een mannelijke behandelaar naast diverse mannenstemmen ook over diverse
vrouwenstemmen kan beschikken en visa versa, maken dat de deelnemer de stem van de
behandelaar niet herkent.
Daarnaast kan de behandelaar de virtuele personages binnen sociale situaties op maat aansturen,
waarbij deze een grote variatie aan emoties en gedragingen kan simuleren. Zo is het mogelijk om het
virtuele personage met behulp van negatieve emoties, samen met agressieve houdingen en
bewegingen, agressief te laten overkomen. Het tegenovergestelde is ook mogelijk, een virtueel
karakter kan ook erg vriendelijk en begripvol zijn. Het is aan de behandelaar om deze situaties in te
stellen en te presenteren.
De behandelaar heeft daarbij de mogelijkheid om te kiezen uit meer dan 80 verschillende virtuele
personages die als tegenspeler van de deelnemer kunnen worden ingezet. De database met virtuele
karakters bestaat uit mannen en vrouwen met verschillende etniciteit, kleding, postuur en lengte.
Bepaalde karakters vertegenwoordigen ook een bepaalde functie, zoals een politieagent,
beveiligingsmedewerker, buschauffeur, winkelmedewerker, verpleegkundige, personen in kostuum
(bijv. managers), ‘hangjongeren’ etc.
CleVR is constant, vaak in directe co-creatie met (onderzoeks)partners, actief in het onderhouden en
vernieuwen van de software. Door het toevoegen van nieuwe functionaliteiten en omgevingen wordt
onze VR-CGT software steeds meer toegankelijk voor een grotere diversiteit aan cliëntengroepen.
Onze nieuwste functionaliteit maakt het nu mogelijk om binnen een virtuele wereld
groepsgesprekken te voeren. Het is mogelijk om meerdere virtuele karakters in een virtuele
omgeving in te laden waarmee de cliënt dan kan interacteren. Deze groepsgesprekken kunnen in alle
beschikbare virtuele werelden worden gevoerd. Een sollicitatiegesprek? Een blind date? De kroeg in?
Een ontmoeting met dealers, met agenten? Heel veel is mogelijk, zowel in een staande als zittende
houding. Dankzij deze software kan de behandelaar de complexiteit van de aangeboden scenario’s
gradueel op,- en afbouwen, volledig gericht op de werkelijke behoeftes van zowel de cliënt als de
behandelaar. Niets is gescript, alles is dynamisch, real-time en maatwerk!
Tijdens bepaalde VR rollenspellen is het van belang dat de cliënt de ‘eigen’ handen kan ervaren.
CleVR heeft deze mogelijkheid ingebouwd. Deze mogelijkheid kan bijdragen aan een nog realistischer
gevoel van aanwezigheid binnen een virtuele omgeving, ook omdat de virtuele handen meebewegen
met de eigen handen. Verder kan het de cliënt behulpzaam zijn in het beter inschatten van de
afstand tot de virtuele karakters. Een hand schudden behoort ook tot de mogelijkheid.
Het bedieningspaneel is gebruikersvriendelijk opgebouwd, zodat de behandelaar op een eenvoudige
wijze meerdere virtuele karakters tegelijkertijd kan aansturen en via deze karakters een realistische
interactie met de cliënt kan aangaan. De focus op de cliënt blijft daarbij gehandhaafd.
CleVR is betrokken bij het ontwikkelen van een unieke ‘Expertise Tool’ op het gebied van ‘Arbeid na
Hersenletsel’ waarmee de arbeidsmogelijkheden van jongeren en jongvolwassenen met hersenletsel
beter vastgesteld en voorspeld worden.
CleVR is betrokken bij een onderzoek naar de mate waarop het gebruik van virtuele omgevingen
ingezet kunnen worden om de sociaal-communicatieve vaardigheden en sociale redzaamheid bij
jongeren met een verminderde ToM-functie** te verbeteren, zoals bij jongeren met een
taalontwikkelingsstoornis.