De afdeling Klinische Psychologie van de VU te Amsterdam, in directe samenwerking met de
Parnassia Groep onder leiding van Prof. Dr. M. van der Gaag,
werken met CleVR nauw samen als het gaat om het wetenschappelijk onderzoek naar het gebruik
van dynamisch interactieve Virtual Reality (Exposure Therapy) voor het behandelen van psychotische
stoornissen
In directe co-creatie met Prof. Dr. M. van der Gaag en hoofdonderzoeker Dr. W. Veling (UMCG/UCP)
heeft CleVR Het onderzoek bestond uit twee delen. In het eerste experimentele deel werden vier
groepen met uiteenlopende kwetsbaarheid voor psychose blootgesteld aan verschillende dynamisch
interactieve virtuele omgevingen (‘café, winkelstraat, bus, supermarkt), om te onderzoeken welke
aspecten van de sociale omgeving (subklinische) achterdocht en fysiologische arousal oproepen en
met welke individuele karakteristieken (zowel psychologisch als genetisch) dat samenhangt. Met
behulp van deze experimenten zijn nu effectieve vormen van Virtual Reality Exposure Therapy (VRET)
ontwikkeld voor patiënten met psychotische stoornissen die er op gericht is door graduele
blootstelling te leren omgaan met achterdocht. Het tweede deel van het project bestond uit een
gerandomiseerd gecontroleerd onderzoek naar de effectiviteit van deze behandeling, met als
belangrijkste uitkomstmaat sociale participatie van patiënten. In directe co-creatie met onderzoekers
ontwierp CleVR dynamische, interactieve virtuele (sociale) werelden.
De Randomized Controlled Trial (RCT) met de titel: 'The effect of VRET on social participation in
people with psychotic disorder (VRET-P) is afgerond. De medisch/wetenschappelijke validatiepapers
zijn gepubliceerd.
Om de implementatie van VRET-P te faciliteren is er een speciaal behandelprotocol
en training ontwikkeld.
De UvA is een belangrijke kennispartner van CleVR. Er wordt samengewerkt met leden van de afdeling Klinische Psychologie. Deze samenwerking begon met de wetenschappelijke onderzoeken naar het gebruik van interactieve Virtual Reality door Prof. Dr. P.M.G. Emmelkamp Zo heeft CleVR, heeft binnen onderzoeksamenwerking, virtuele werelden ontworpen voor het behandelen hoogtevrees en vliegangst. Deze zijn medisch/wetenschappelijk gevalideerd
De TU Delft is een belangrijke kennispartner van CleVR. Er is sprake van een actieve samenwerking
met leden van de Interactive Intelligence Group
E.e.a. is te verklaren uit het feit dat CleVR is ontstaan is uit een eerdere (onderzoeks)samenwerking
tussen deze Group en de Universiteit van Amsterdam (Klinische Psychologie). Naast dat de TU Delft
een belangrijke kennispartner voor CleVR is, is deze ook een partner voor wat betreft het
ontwikkelen van nieuwe producten zoals CATCH en het uitvoeren van
wetenschappelijk onderzoek zoals VESP
en VRAPT
CleVR werkt samen met de afdeling Forensische Psychologie (Prof. Dr. S. Bogaerts)
Vanuit deze afdeling wordt vanuit verschillende theoretische en klinische invalshoeken ingegaan op
oorzaken van delinquent gedrag, psychopathologie, diagnosestelling, behandelmethodieken,
risicotaxatie en risicomanagement. Samen een viertal forensische klinieken werken de Universiteit
Tilburg, het UMCG/UPC en CleVR samen binnen het zgn. VRAPT (Virtual Reality Aggression Therapy
Training)
onderzoek naar het gebruik van VRcgt bij agressie preventie training ter vermindering van
victimisatie in forensische klinieken.
Het UCP KU Leuven gaat VR-CGT toepassen bij cliënten met psychose (locatie Kortenberg) De behandelingen maken o.a. deel uit van een doctoraatsonderzoek. Deze wordt mogelijk gemaakt door het impulsbudget van het UPC KU Leuven en door een beurs van de Koning Boudewijn Stichting, die een leerstoel voor transitiepsychiatrie toekende aan psychiater Prof. Dr. Ruud van Winkel.
Het Academisch Medische Centrum Groningen/Universitair Centrum Psychiatrie (UMCG/UCP) o.l.v.
Dr. W. Veling
bekleedt een belangrijke rol in het doen van wetenschappelijk onderzoek naar het gebruik van
dynamisch interactieve Virtual Reality (VRcgt). Onderzoeken die hun vanuit het UMCG/UCP (mede)
worden geïnitieerd zijn het VRET-p onderzoek,
VRAPT
DiSCoVR-p
DiSCoVR-a
VRcgt onderzoek gegeneraliseerd sociale fobie. Voor meer informatie kunt u terecht bij Virtual
Reality Mental Health
Een pilotonderzoek DiSCoVR-A(utisme)
o.l.v. Dr. K.Graeves-Lord,, hoofd van het gezamenlijke onderzoeksprogramma autisme van de Yulius
Academie, Yulius Autisme en de Afdeling Kinder- & Jeugdpsychiatrie/psychologie van het Erasmus
MC – Sophia,
naar het gebruik van VRcgt bij (vormen) van autisme Het onderzoek richt zich op (jong)volwassenen.
Er wordt begonnen met en zgn. steekproef. In totaal worden 25 personen met autisme (18-65 jaar)
met een normaal tot hoge verbale en performale intelligentie (totaal IQ > 70) geïncludeerd. Voor dit
onderzoek wordt gebruik gemaakt van de VRcgt werelden ontwikkeld voor het eerder genoemde
onderzoek DiSCoVR-P
De uitkomstenmaten van de steekproef worden binnen een zgn. ‘denktank’, bestaande uit
geïnteresseerde instellingen, gedeeld en besproken ter voorbereiding van een mogelijke RCT.
Prof. Bram Orobio de Castro,
verbonden aan het onderdeel ontwikkelingspsychologie van de Universiteit van Utrecht, is in 2017
gestart met de RCT ‘YourSkills’. De insteek van dit wereldwijd unieke onderzoek is om met behulp van
Virtual Reality processen die achter agressief gedrag bij kinderen liggen te ontdekken. Om agressie te
behandelen zijn vooral emotionele processen die direct aan een agressieve gedraging vooraf gaan
belangrijk. In dit project worden deze processen bij kinderen met gedragsproblemen achterhaald en
beïnvloed in een dynamisch interactieve Virtual Reality omgeving. Deze worden, in co-creatie met de
onderzoekers, door CleVR ontwikkeld.
FPC Kijvelanden werkt, samen met de Tilburg Univesity afdeling Forensische Psychologie (Prof. Dr. S. Bogaerts), het UMCG/UCP (Dr. Wim Veling) en een drietal forensische klinieken samen binnen de RCT naar het gebruik van VRcgt bij agressie preventie training ter vermindering van victimisatie in forensische klinieken (NWO Grant)
FPC Kijvelanden
werkt, samen met de Tilburg Univesity afdeling Forensische Psychologie (Prof. Dr. S. Bogaerts),
het UMCG/UCP (Dr. Wim Veling)
en een drietal forensische klinieken samen binnen de RCT
naar het gebruik van VRcgt bij agressie preventie training ter vermindering van victimisatie in
forensische klinieken (NWO Grant)
FPC Mesdag
werkt, samen met de Tilburg Univesity afdeling Forensische Psychologie (Prof. Dr. S. Bogaerts),
het UMCG/UCP (Dr. Wim Veling)
en een drietal forensische klinieken samen binnen de RCT VRAPT
naar het gebruik van VRcgt bij agressie preventie training ter vermindering van victimisatie in
forensische klinieken (NWO Grant)
FPC Pompekliniek
werkt, samen met de Tilburg Univesity afdeling Forensische Psychologie (Prof. Dr. S. Bogaerts)
het UMCG/UCP (Dr. Wim Veling)
en een drietal forensische klinieken samen binnen de RCT VRAPT
naar het gebruik van VRcgt bij agressie preventie training ter vermindering van victimisatie in
forensische klinieken (NWO Grant)
Virtual Reality Game for Aggression Impulse Management (VR-GAIME)
Onderzoekers: dr. Danique Smeijers (hoofdonderzoeker) / dr. Erik Bulten / prof. dr. Robbert-Jan Verkes /
Onderzoeker Vrije Universiteit Amsterdam: prof. dr. Sander L. Koole
Virtual Reality Agression Assessment (VRAA)
Onderzoekers: Fedde Sappelli, prof. dr. Robbert-Jan Verkes, dr. Erik Bulten, dr. Danique Smeijers.
Diverse DJI inrichtingen maken gebruik van dynamisch interactieve VRcgt applicaties. De VRcgt systemen worden gebruikt bij de diagnostisering en behandeling van bepaalde cliëntengroepen. Met ondersteuning van de dynamisch interactieve VR Applicaties is het nu mogelijk om alledaagse sociale situaties die zich maatschappij voordoen en voor de cliënt als belastend wordt ervaren ‘achter de muur’ te ervaren. Voor de cliënt een mogelijke opstap naar een betere integratie naar de samenleving, voor de behandelen therapeut een ideaal middel om samen met de cliënt hierin stappen te zetten.
PSY Drechtsteden, een organisatie voor geestelijke gezondheid, is in 2020 gestart met het aanbieden van VR in behandelingen. PSY Drechtsteden draagt graag bij aan innovaties op het gebied van behandelmethoden. Zij biedt behandelingen op het gebied van Specialistische GGZ en zet hierbij VR dynamisch in.
GGZ Westelijk Noord Brabant participeert binnen de RCT Dynamische Interactieve Cognitietraining in Virtual Reality - Psychose (DiSCoVR-p) Het doel van deze interventie, die door GGZ Drenthe en het UMCG/UCP is ontwikkeld, is om sociale cognitie te verbeteren bij mensen met een psychotische stoornis.
PsyQ was één van de eerste medische partners die aansloot bij het onderzoek naar het gebruik van
Virtual Reality Exposure Therapy bij het behandelen van vliegangst en hoogtevrees. De
activiteiten van PsyQ hebben er mede toe bijgedragen dat het gebruikt van Virtual Reality bij de
behandeling van vliegangst en hoogtevrees wetenschappelijk werd gevalideerd
Parnassia heeft actief geparticipeerd in de Randomized Controlled Trial met de titel: 'The effect of
VRET on social participation in people with psychotic disorder (VRET-P).
GGZ Delfland heeft actief geparticipeerd in de Randomized Controlled Trial met de titel: 'The
effect
of VRET on social participation in people with psychotic disorder (VRET-P).
Op dit moment participeert GGZ Delfland in de vervolg RCT Psychose met de titel DiSCoVR-p
(Dynamische Interactieve Cognitietraining in Virtual Reality - Psychose). Het doel van deze
interventie, die door GGZ Drenthe en het UMCG is ontwikkeld, is om sociale cognitie te verbeteren
bij mensen met een psychotische stoornis.
GGZ Delfland participeert verder in de ‘denktank’ van het pilotonderzoek met de titel DiSCoVR-a
Binnen deze ‘denktank’, bestaande uit diverse geïnteresseerde instellingen, worden de eerste
uitkomstenmaten van de pilotstudie DiSCoVR-a gedeeld en besproken ter voorbereiding van een
mogelijke RCT.
GGZ Delfland stimuleert intern de brede inzet van dynamische interactieve Virtual Reality bij het
behandelen van psychische stoornissen
Het Altrecht Academisch Angstcentrum Polikliniek biedt diagnostiek en behandeling op het gebied van angst-, dwang-, en tic stoornissen. Dit vindt plaats volgens inzichten uit recent wetenschappelijk onderzoek. Naast patiëntenzorg houdt deze gespecialiseerde polikliniek zich bezig met wetenschappelijk onderzoek, onderwijs en opleiding. Met ondersteuning vanuit het UMCG/UCP (Dr. W. Veling) heeft AAA (Dr. Daniëlle Cath) een pilotstudie uitgevoerd naar het gebruik van Virtual Reality (Exposure Therapy) bij de behandeling en begeleiding van cliënten met gegeneraliseerde sociale fobie. De positieve uitkomstenmaten zijn, via een posterpresentatie, gepresenteerd tijdens de laatste, NEDKAD invitational congres. Insteek is om de pilotstudie in de vorm van een RCT te continueren.
Pro Persona Groep
is een cluster van gespecialiseerde geestelijke gezondheidszorginstellingen. Hun missie: de kwaliteit
van het leven verbeteren door mensen te genezen, van hun klachten af te helpen of weer grip op
hun bestaan te geven en met hen een nieuw perspectief te ontwikkelen. Pro Persona hecht veel
belang aan het ontwikkelen van innovatieve behandelmethoden. Om die reden werkte Pro Persona
nauw samen met het UMCG/UCP in de Randomized Controlled Trial (RCT) naar het gebruik van
Virtual Reality Exposure Therapy (VRcgt) bij het behandelen van patiënten met psychotische klachten.
Pro Persona behandeld ook na de RCT actief met VRcgt.
Zeeuwse Gronden
is een geestelijke gezondheidszorgorganisatie ontstaan op initiatief van de Zeeuwse afdeling van de
familievereniging Ypsilon en een aantal betrokken hulpverleners. De doelgroep van Zeeuwse
Gronden is mensen met een ernstige psychiatrische ziekte. GGZ Zeeuwse Gronden maakt actief
gebruik van VRcgt bij psychische stoornissen waaronder psychose. Verder is de organisatie
aangesloten bij de RCT DisCoVR-p
en is het lid van de ‘denktank’ DisCoVR-a
Parnassia onderdeel van de Parnassia Groep, heeft actief geparticipeerd in de RCT VRET-p. De instelling maakt actief gebruik van de (behandel)mogelijkheden die VRcgt biedt.
Parnassia Groep heeft actief geparticipeerd in de Randomized Controlled Trial met de titel: 'The effect of VRET on social participation in people with psychotic disorder (VRET-P).
De Amarantgroep
biedt ondersteuning, zorg en behandeling aan mensen met een beperking in iedere levensfase,
variërend van lichte ondersteuning aan huis tot zeer intensieve specialistische zorg.
De Amarantgroep is lid van de ‘denktank’ DisCoVR-a. Binnen deze ‘denktank’,
bestaande uit diverse geïnteresseerde instellingen,
worden de eerste uitkomstenmaten van de pilotstudie DiSCoVR-a gedeeld en besproken ter voorbereiding van
een mogelijke RCT.
Verbonden aan de Universiteit Utrecht onderzoeken prof. dr. Bram Orobio de Castro
en zijn team, samen met o.a. Youz met
behulp van VR-scenario’s onderliggende processen van agressief gedrag bij jonge kinderen
(TrySpace) en de mogelijkheid om met VR-scenario’s daarop te interveniëren (YourSkills).
Voor dit onderzoek is door CleVR een interactief geanimeerd klaslokaal gebouwd waar deelnemers in
kunnen rondlopen, objecten vast kunnen pakken en kunnen interacteren met virtuele kinderen. De
interacties worden aangestuurd door een therapeut die via een stemvervormer een virtueel kind kan
aansturen. In deze omgeving kan het gedrag van het kind geobserveerd worden (hoe gaat hij/zij om
met andere (virtuele) kinderen? Hoe gaat hij/zij om met verliezen van een spel? Maakt hij/zij snel
ruzie?). Ook wordt binnen dit onderzoek een VR-behandeling onderzocht. De behandeling is
gebaseerd op cognitieve gedragstherapie en richt zich op emotieregulatie, herstructureren van
negatieve cognities en het aanleren van probleemoplossingsvaardigheden.
Kinderen spreken met de behandelaar zoals in reguliere therapie, maar doen de oefeningen en
rollenspellen in VR. Het onderzoek betreft een RCT-design met een controlegroep (geen
behandeling), actieve controlegroep (kinderen krijgen reguliere behandeling) en VR-groep (kinderen
krijgen reguliere behandeling met de VR-oefeningen).
Verbonden aan de Universiteit Utrecht onderzoeken prof. dr. Bram Orobio de Castro
en zijn team, samen met o.a. RioZorg
met behulp van VR-scenario’s onderliggende processen van agressief gedrag bij jonge kinderen
(TrySpace) en de mogelijkheid om met VR-scenario’s daarop te interveniëren (YourSkills).
Voor dit onderzoek is door CleVR een interactief geanimeerd klaslokaal gebouwd waar deelnemers in
kunnen rondlopen, objecten vast kunnen pakken en kunnen interacteren met virtuele kinderen. De
interacties worden aangestuurd door een therapeut die via een stemvervormer een virtueel kind kan
aansturen. In deze omgeving kan het gedrag van het kind geobserveerd worden (hoe gaat hij/zij om
met andere (virtuele) kinderen? Hoe gaat hij/zij om met verliezen van een spel? Maakt hij/zij snel
ruzie?). Ook wordt binnen dit onderzoek een VR-behandeling onderzocht. De behandeling is
gebaseerd op cognitieve gedragstherapie en richt zich op emotieregulatie, herstructureren van
negatieve cognities en het aanleren van probleemoplossingsvaardigheden.
Kinderen spreken met de behandelaar zoals in reguliere therapie, maar doen de oefeningen en
rollenspellen in VR. Het onderzoek betreft een RCT-design met een controlegroep (geen
behandeling), actieve controlegroep (kinderen krijgen reguliere behandeling) en VR-groep (kinderen
krijgen reguliere behandeling met de VR-oefeningen).
Het project VIREXPO. mogelijk gemaakt door subsidie van het Nationaal Regieorgaan
Onderwijsonderzoek (NRO), richt zich op het verbeteren van communicatieve vaardigheden en het
verminderen van gedragsproblematiek bij leerlingen met een taalontwikkelingsstoornis (TOS) met
behulp van interactieve Virtual Reality Exposure.
werkt binnen het VIREXPO project samen met de Radboud Universiteit Nijmegen, Universiteit van
Amsterdam, stichting Gaming & Training, het digitale platform ComIT.en CleVR
Verbonden aan de Universiteit Utrecht onderzoeken prof. dr. Bram Orobio de Castro
en zijn team, samen met o.a. de Opvoedpoli
met behulp van VR-scenario’s onderliggende processen van agressief gedrag bij jonge kinderen
(TrySpace) en de mogelijkheid om met VR-scenario’s daarop te interveniëren (YourSkills).
Voor dit onderzoek is door CleVR een interactief geanimeerd klaslokaal gebouwd waar deelnemers in
kunnen rondlopen, objecten vast kunnen pakken en kunnen interacteren met virtuele kinderen. De
interacties worden aangestuurd door een therapeut die via een stemvervormer een virtueel kind kan
aansturen. In deze omgeving kan het gedrag van het kind geobserveerd worden (hoe gaat hij/zij om
met andere (virtuele) kinderen? Hoe gaat hij/zij om met verliezen van een spel? Maakt hij/zij snel
ruzie?). Ook wordt binnen dit onderzoek een VR-behandeling onderzocht. De behandeling is
gebaseerd op cognitieve gedragstherapie en richt zich op emotieregulatie, herstructureren van
negatieve cognities en het aanleren van probleemoplossingsvaardigheden.
Kinderen spreken met de behandelaar zoals in reguliere therapie, maar doen de oefeningen en
rollenspellen in VR. Het onderzoek betreft een RCT-design met een controlegroep (geen
behandeling), actieve controlegroep (kinderen krijgen reguliere behandeling) en VR-groep (kinderen
krijgen reguliere behandeling met de VR-oefeningen).
Reinier de Graaf Gasthuis
Samen met CleVR heeft het Reinier de Graaf Gasthuis onderzoek gedaan naar het gebruik van diverse vormen
van Virtual Reality.
In opdracht van het Martini Ziekenhuis (brandwondencentrum)
heeft CleVR een speciale Virtual Reality (VR) wereld voor kinderen met brandwonden ontwikkeld.
Doel was het om met behulp van deze VR wereld (‘WoolyWatch’) om de pijnbeleving tijdens
verbandwisselingen en revalidatie te reduceren. E.e.a. is gebaseerd op ‘immersive Virtual Reality pain
distraction’. Het idee erachter is dat pijn ‘aandacht’ nodig heeft. Virtual Reality ‘concurreert’ als
het
ware met deze aandacht en zorgt daardoor voor een verminderde pijnbeleving
E-Mence
Het e-lab van E-Mence is de ontmoetingsplek voor innovatie, productontwikkeling en kennisdeling op het
gebied van e-mental health implementatie en opschaling.
E-Mence biedt daarnaast wetenschappelijk gevalideerde vliegangsttherapie aan met behulp van dynamisch
interactieve Virtual Reality ontwikkeld door CleVR. Zie ook
www.hulpbijvliegangst.nl
In samenwerking met de Rinogroep geven experts op het gebied van VR en CGT masterclasses op dit gebied. Hoe gebruik je VR bij cognitieve gedragstherapie? Wil je weten wat belangrijk is voor implementatie van VR in jouw organisatie? Wil je VR ervaren en leren toepassen? Kom naar de masterclass VR en CGT***
YES!Delft (Young Entrepreneurs Society Delft) is het ondernemerscentrum (íncubator’), verbonden aan de TU Delft. YES!Delft biedt innovatieve ondernemers toegang tot technologische en bedrijfskundige kennis, praktische begeleiding en de benodigde infrastructuur voor product- of procesontwikkeling. CleVR is gevestigd in de ‘incubator’ van YES!Delft.